Jak sprawdzić, czy termostat działa?

Układ chłodzenia to system, który jest niezbędny do prawidłowej pracy jednostki napędowej. Pozwala on na utrzymywanie temperatury roboczej w prawidłowym zakresie, zapobiegając przegrzewaniu się komponentów silnika. Jednym z kluczowych elementów układu chłodzenia jest termostat samochodowy. Co to za część i jak sprawdzić, czy prawidłowo funkcjonuje?

Co to jest termostat samochodowy?

Termostat jest jednym z najważniejszych elementów układu chłodzenia. Jego zadaniem jest kontrola przepływu płynu chłodzącego, przez co aktywnie reguluje temperaturę jednostki napędowej. To dlatego poprawne działanie tego komponentu jest podstawą sprawnego układu chłodniczego. 

Sam termostat samochodowy to część gabarytowo dość niepozorna. Ma kształt niewielkiego zaworu, który w środku zawiera termoczułą wkładkę. W zależności od potrzeb zawór otwiera się lub zamyka, regulując to, jak płynie płyn chłodniczy. Termostat najczęściej produkuje się z cienkiej, mosiężnej blachy. Do niej dodaje się takie składniki, jak miedź, grafit, aluminium lub wosk. Sercem termostatu jest zawór grzybkowy, który otwiera i zamyka termostat. Budowę uzupełnia uszczelka, czujnik temperatury, element rozszerzalny oraz siłownik ze sprężyną odpowiadający za otwieranie i zamykanie zaworu. 

Termostat samochodowy — zasada działania

Aby dobrze zrozumieć to, jak działa termostat samochodowy, trzeba wiedzieć, że układ chłodniczy składa się z dwóch części — małego i dużego obiegu. To, który obieg jest aktualnie w użytku, zależy od aktualnej temperatury silnika. Po uruchomieniu jednostki napędowej, gdy musi ona osiągnąć prawidłową temperaturę, układ korzysta z małego obiegu. Przyspiesza on nagrzewanie płynu chłodniczego. 

Optymalna temperatura płynu w układzie chłodniczym zależy od jednostki napędowej. W większości silników mieści się ona w zakresie 85-95 stopni w skali Celsjusza. Zdarzają się silniki, w których przekracza ona 100 stopni Celsjusza. W momencie, w którym termostat wykryje, że temperatura zbliżyła się do optymalnego zakresu, płyn kierowany jest na tak zwany duży obieg. Wtedy trafia do chłodnicy, gdzie jest chłodzony. W ten sposób nie dochodzi do jego przegrzania.

Poprawne działanie zaworu termostatu jest niezwykle istotne szczególnie w okresie zimowym. Wtedy płyn w dużym obiegu mógłby nie osiągnąć optymalnej temperatury w wystarczająco krótkim czasie. Dlatego, jeśli samochód ma problem z nagrzewaniem płynu chłodniczego, powodem może być wadliwy termostat samochodowy. 

Rodzaje termostatów samochodowych

Na rynku spotykane są różne rodzaje termostatów samochodowych. W starszych modelach są to najczęściej elementy, które działają, korzystając z rozszerzalności cieczy. Najprostsze są termostaty dwupozycyjne. Mają one dwie pozycje — otwartą oraz zamkniętą, które zmieniają się w zależności od temperatury płynu chłodniczego. 

W nowszych samochodach spotykane są termostaty trójdrożne. Korzysta się z nich w jednostkach, które generują więcej ciepła. Mają one dodatkowe wejście bądź wyjście. Termostat korzysta z niego, gdy temperatura silnika zaczyna być zbyt wysoka, pozwalając na jej uregulowanie do optymalnego zakresu. 

Domeną najnowszych aut są termostaty elektroniczne. Jak sama nazwa wskazuje, są sterowane za pomocą elektroniki, zamiast samoczynnie reagować na zmiany temperatury. Element współpracuje z precyzyjnymi czujnikami temperatury, które pozwalają na zoptymalizowanie pracy termostatu samochodowego. 

Najbardziej skomplikowane są termostaty z ogrzewaniem elektrycznym, sterowane za pomocą komputera pokładowego. Ułatwiają pracę silnika w bardzo niskich temperaturach, dzięki elektrycznemu ogrzewaniu. Są też bardzo precyzyjne. Zastosowanie takiego termostatu pozwala na zoptymalizowanie pracy silnika i jego zapotrzebowania na paliwo. 

Uszkodzony termostat — objawy

Uszkodzenie termostatu można łatwo zdiagnozować zza kierownicy. Jakie symptomy świadczą o tym, że w naszym aucie pracuje uszkodzony termostat samochodowy? Objawy to między innymi: 

• zbyt niska temperatura cieczy chłodzącej, 
• zwiększone zużycie paliwa,
• nagły wzrost temperatury silnika,
• dym (para wodna) wydobywająca się spod maski,
• duże wahania temperatury cieczy chłodzącej,
• niedziałające ogrzewanie kabiny pasażerskiej.

Wiele z tych objawów nie dotyczy jedynie uszkodzonego termostatu. Ich powody mogą być różne, dlatego warto też sprawdzić zamontowany w samochodzie termostat własnoręcznie. Jak to zrobić?

Jak sprawdzić, czy termostat działa prawidłowo?

Pracę tego elementu można sprawdzić bez uruchamiania silnika. Jak sprawdzić, czy działa termostat w samochodzie bez przekręcania kluczyka? Po pierwsze musimy znaleźć komponent i wymontować go z auta. Co ważne, ten sposób działa w przypadku termostatów starszego typu, które reagują na zmianę temperatury cieczy. 

Po wyjęciu termostatu wystarczy, że przygotujemy miskę z gorącą wodą i zanurzymy w niej element. Pod wpływem wysokiej temperatury, mechaniczny sprzęt powinien się otworzyć. Jeśli zawór się nie otwiera, oznacza to, że doszło do uszkodzenia elementu termoczułego lub zatarcia zaworu. 

Odwrotnie jest, gdy chcemy zobaczyć, czy termostat się zamyka. Wtedy wystarczy wrzucić część do miski z zimną wodą. W przypadku, gdy komponent jest sprawny, zawór zostanie zamknięty. Jeśli w tym momencie występują jakiekolwiek problemy z jego pracą, to termostat nadaje się do wymiany. 

Są to też dobre sposoby, gdy nie wiemy, jak odblokować termostat samochodowy. Niestety, jeśli występują problemy z pracą zaworu, element nadaje się do wymiany. Komponent ten jest na tyle mały, że jego naprawa jest nieopłacalna. Zamiast tego musimy kupić nowy termostat i zamontować go w samochodzie. 

Czym grozi jazda z uszkodzonym termostatem?

Uszkodzony termostat powinno się jak najszybciej wymienić. Jazda z uszkodzonym elementem może być niezwykle kosztowna. Jeśli termostat został zablokowany w pozycji zamkniętej, to silnik będzie się nadmiernie nagrzewać. To może doprowadzić do jego zatarcia, uszkodzenia przewodów z płynem, pęknięcia głowicy, uszkodzenia pompy wody, a w najgorszym wypadku obrócenia panewek wału korbowego. 

W przypadku termostatu, który zablokował się w pozycji otwartej, potencjalne usterki nie są aż tak destrukcyjne, ale też poważne. Obejmują zwiększenie spalania i odkładania nagaru, zapychanie filtru DPF, przyspieszenie zużycia oleju, czy też zwiększenie emisji spalin. W przypadku długotrwałej jazdy z uszkodzonym termostatem ryzykujemy nawet uszkodzeniem silnika. 

Wymiana termostatu samochodowego — ile kosztuje, jak ją wykonać?

Wymiana termostatu nie jest szczególnie drogą operacją. Zakup samego elementu to koszt rzędu maksymalnie kilkuset złotych. Taką czynność najlepiej zlecić mechanikowi. Jako osoba kompetentna w tym zakresie będzie on w stanie błyskawicznie zamontować nowy termostat. 

Bartosz Śledź

Doświadczony redaktor serwisu motoryzacyjnego z pasją do świata samochodów. Znawca nowości i trendów branżowych, łączący wiedzę techniczną z umiejętnością pisarską. W wolnych chwilach miłośnik wyścigów i spotkań motoryzacyjnych.